Zerzevan Kasteel in Zuidoost-Anatolië

Zuidoost-Anatolië lag op de meest oostelijke grens van het voormalige Romeinse Rijk. De historie van Zerzevan gaat dan ook ver terug; naar de Assyrische periode (882-611 v.C.). Tijdens deze periode zou hier een kasteel hebben gestaan met de naam Kinabu. De locatie van het kasteel was strategisch, want er liep een belangrijke handelsroute tussen Diyarbakır en Mardin. Rondom de route werd eeuwenlang gevochten tussen het Romeinse Rijk en het Sassanidische Rijk. Gedurende de Severische dynastie werd er een militaire nederzetting gebouwd. Naast 1200 soldaten woonden er ook 400 burgers in deze nederzetting. Burgers konden in de waterrijke vallei werken aan de landbouw en hadden hier een goede schuilplaats. Het kasteel werd als grensgarnizoen gebruikt en was het toneel van meerdere gevechten. Met restauratiewerkzaamheden en wederopbouw kon het kasteel zich ontwikkelen tot een uitgebreid complex. Het bestond uit zowel bovengrondse en ondergrondse constructies die omringd werden door een enorme stadsmuur.

In de 7e eeuw werd het kasteel veroverd door het Islamitische leger en verloor het kasteel zijn functie. Tot aan 1890 werd het kasteel niet meer gebruikt, tot er een familie verhuisde naar de ruïne en er een nederzetting begon. Uiteindelijk groeide de bevolking tot 30 huishoudens, maar vanwege watertekort verhuisden de bewoners in 1967 en stichtten ze enkele kilometers verder een nieuwe nederzetting.

Vanaf 2014 werden er archeologische opgravingen gedaan. De opgravingen hebben belangrijke informatie opgeleverd over de Romeinse soldaten, het dagelijkse leven van de burgers en verschillende veldslagen. Er zijn verdedigingstorens, kerken, een arsenaal, een rotsaltaar, steengroeven, rotsgraven, waterreservoirs en woningen blootgelegd. Verder zijn er enkele bijzondere ontdekkingen gedaan, waaronder een Amerikaanse badge uit de 15e eeuw. Aangezien de Verenigde Staten pas in 1776 werd gesticht, is de vraag hoe deze badge hier terecht is gekomen.

De belangrijkste ontdekking is echter de Tempel van Mithras. Tijdens de Romeinse oudheid was een Mithraeum een tempel die gewijd was aan de zonnegod Mithras. Men dacht dat Mithras het hele universum bestuurde. Het Mithraïsme was een godsdienst waarvan niet veel bekend is, mede omdat het een geheime religie was. Daardoor werden alle tempels dan ook ondergronds gebouwd. Volgens de legende zou Mithras een stier hebben gedood en ontstond er leven op aarde uit het bloed van het dier. Er zijn afbeeldingen aangetroffen in tempels van Mithras die een stier dood en vervolgens samen met de zon opeet. Dit soort offerrituelen werden in de tempels nagebootst, vooral door Romeinse soldaten. Met de komst van het Christendom verdween het Mithraïsme. Over de gehele wereld zijn slechts 22 van dergelijke tempels gevonden. De tempel bij het Zerzevan kasteel is de meest oostelijke en het best bewaarde Mithras-tempel ter wereld. Aangezien het geloof uit Perzië stamt, vermoedt men dat het Mithraeum bij het Zerzevan Kasteel de eerste tempel van de Mithras-religie is.

Toegegeven, ik wist vooraf helemaal niets van het Zerzevan Kasteel. Per toeval stuitte ik op het kasteel toen ik naar bezienswaardigheden zocht in de buurt van Diyarbakir. Hoewel het kasteel totaal niet op de route lag, maakte ik toch een omweg om deze plek te bezoeken. Vanaf het moment dat we op de snelweg rijden we door de dorre omgeving en lijken we ver weg van de bewoonde wereld. Er is letterlijk niemand onderweg op deze snelweg. De weg naar het kasteel staat aangegeven op borden, maar je ziet het al van verre op de heuvels liggen. We parkeren de auto op de parkeerplaats en verwonderen ons dat er maar één andere auto staat. Veel mensen zullen hier dus niet zijn. Direct vanaf de parkeerplaats nemen we de trap omhoog. De heuvel ligt bezaaid met kleurrijke bloemen waar insecten, vlinders en vogels op afkomen.

Als we eenmaal boven zijn, hebben we het rijk vrijwel voor onszelf. Alleen een jong koppel uit Iran staat boven selfies te nemen, maar zij vertrekken al vrij snel. Dat geeft ons de mogelijkheid om rustig te fotograferen en de drone op te laten. Veel schaduw hebben we op de heuvel niet en dus wordt het al snel behoorlijk warm. Te warm, dus we besluiten na een uur weer te gaan.

Wanneer we vertrekken drukt een bewaker ons nog een folder in de hand. Handig als naslagwerk. Wanneer ik de folder later door lees besef ik pas dat het Zerzevan Kasteel een bijzondere site is. We hadden nog lang niet alles gezien, want de tempel van Mithras heb ik volledig gemist.

Hoe lang je het rijk hier nog alleen hebt, is de vraag. Sinds 2014 wordt de omgeving rond het kasteel uitgebreid onderzocht. Er liggen nog talloze schatten verborgen onder de grond. Het kasteel werd in 2020 toegevoegd aan de voorlopige lijst van de UNESCO Werelderfgoedlijst. De verwachting is dat het kasteel snel op de permanente lijst komt te staan. Dit zal het hoogstwaarschijnlijk voor zorgen dat er meer toeristen op af komen. We hebben bij Göblekitepe al gezien dat het behoorlijk druk kan worden. Bij de ingang vanaf de doorgaande weg wordt al flink gebouwd. Grote kans dat ze zich al voorbereiden op de toeristen die zullen gaan komen in de toekomst. Mocht je in de buurt zijn, ga dan zeker even een kijkje nemen.

Het Zerzevan Kasteel is gelegen tussen de steden Mardin en Diyarbakır . Het kasteel is bereikbaar via de D950 weg. Vanuit Mardin is het een klein uur rijden naar het kasteel. Vanuit Diyarbakır doe je er ongeveer drie kwartier over. Wanneer je vanuit Diyarbakır komt, zul je moeten keren op de D950 om te toegang te bereiken. Bruine borden langs de weg geven het Zerzevan Kalesi aan. Van een afstand kun je de ruïne van het kasteel al op de heuvel zien. Vanaf de weg rijd je nog een klein stuk omhoog. Er is een parkeerplaats waar je je auto gratis kunt parkeren. Daarna moet je nog enkele traptreden omhoog om het kasteel te bereiken. Toegang tot het kasteel is gratis (mei 2022).