Minett regio in Luxemburg: natuur en industriële cultuur

Minett wordt ook wel ‘het land van de rode aarde’ genoemd. De bodem is zo rijk aan ijzer dat het roestig kleurt. In de 19e eeuw werd in deze regio volop ijzererts gedolven. Luxemburg moedigde immigratie aan om in de mijnen te komen werken. Zo kwamen onder meer mensen uit Duitsland, Polen, Italië en Portugal naar Luxemburg om te werken. Mannen hakten gangen in de rotsen en reden met karretjes naar het binnenste van de heuvels. Dat was zware arbeid! Het ijzererts werd gewassen, gemengd, verhit en tot staal verwerkt. De mijn- en staalbouwindustrie werd een groot succes en zorgde voor een economische groei van het land. Het staal werd wereldwijd geëxporteerd, maar Luxemburg was vooral afhankelijk van de export naar Duitsland vanwege de samenwerking met de Deutscher Zollverein. In 1918 stapte Luxemburg uit de Zollverein, waarna de industrie een moeilijke periode kende. Er werd gezocht naar alternatieve exportmarkten. Zo zette men in Brazilië een nieuw bedrijf op en veel Luxemburgers emigreerden naar Zuid-Amerika. Het ijzererts bleek hier goedkoper en een stuk beter te zijn. Tot aan de jaren ‘70 was de staalindustrie nog altijd de belangrijkste schakel voor Luxemburg, maar de productie was al flink gedaald. In 1997 sloot de laatste hoogoven in Luxemburg.

De mijn- en staalbouwindustrie had lange tijd een behoorlijk negatief effect op de natuur. Het landschap werd opgeslokt door stalen reuzen. Mijnen zijn nadien gesloten en gedeeltelijk ingestort. Ze hebben een landschap vol kuilen gevormd. Maar de menselijke invloeden hebben na het stilleggen van de zware industrie ook een positief effect gehad. Sinds de jaren ‘70 heeft de natuur het gebied langzaam over weten te nemen. Er groeien zeldzame planten en er leven weer kleine dieren en insecten. Zo groeien er onder meer wilde orchideeën en kun je verschillende soorten vlinders, vleermuizen en hagedissen zien. Toch zijn er nog altijd sporen te zien van de voormalige mijn- en staalbouwindustrie. Er is een unieke combinatie ontstaan tussen industrieel erfgoed en natuur. In 2020 werd de Minett regio door de UNESCO erkend als bioreservaat en er zijn negen natuurreservaten. De belangrijkste stad van de Minett regio, Esch-sur-Alzette, werd in 2022 de ‘Culturele Hoofdstad van Europa’.

Minett Park, Fond-de-Gras

Fond-de-Gras was ooit één van de belangrijkste mijnbouwgebieden van Luxemburg. De winning van ijzererts stopte echter in 1955 vanwege het lage ijzergehalte in het erts en omdat mijnen deels in waren gestort. Na het sluiten van de mijnen hebben vrijwilligers ervoor gezorgd dat de industriële geschiedenis weer tot leven is gekomen. Enkele historische bouwwerken zijn bewaard gebleven zoals een oude kruidenierswinkel, elektriciteitscentrale, het station en de loodsen waar de treinen in stonden. Nostalgische treinen (‘Train 1900′) zijn gerestaureerd en weer op de rails gezet. Bezoekers kunnen het oorspronkelijke traject van Fond-de-Gras naar Pétange herbeleven. Een andere optie is de groevetrein ‘Minièresbunn’, die van Fond-de-Gras naar het mijnbouwplaatsje Lasauvage rijdt en daarna doorrijdt naar Saulnes. Een deel van deze route gaat door een oude mijngalerij. Het is mogelijk om de mijn ook te bezoeken.

Museum van de Cockerill-mijn

De Cockerill-mijn speelde een belangrijke rol in de economische ontwikkeling van de hele regio. Het was de enige mijn van het land met een productieschacht waar de minette werd gewonnen. Veel immigranten uit Europa kwamen hierheen om in de mijn te werken. Nadat de mijn in de jaren ‘70 sloot en in verval raakte, hebben voormalige mijnwerkers de site overgenomen. Ze willen hun herinneringen doorgeven aan volgende generaties en hebben van de site een museum gemaakt. In het kleine museum krijg je een beter beeld van de werkzaamheden die de mijnwerkers moesten uitvoeren. Je ziet oude foto’s, fossielen, gereedschappen, boormachines, mijnbouwmachines en voertuigen. Neem een kijkje in de ‘Hal van de gehangene’, de ruimte die de mijnwerkers gebruikten om hun kleren om te hangen.

Op het terrein van de voormalige Cockerill-mijn is nog niet zo lang geleden het Ellergronn bezoekerscentrum geopend. Dit heeft overigens niet met de mijn te maken, maar staat voornamelijk in het teken van het klimaat. Aan de hand van cijfers en feiten kun je meer te weten komen over de huidige staat van het klimaat. En je leert er wat je zelf kunt doen om het klimaat een handje te helpen.

Nationaal IJzermijnmuseum in Rumelange

Veel mijnen in Luxemburg zijn verlaten en deels ingestort. Wil je toch eens een mijn van binnen bewonderen, bezoek dan het mijnwerkersstadje Rumelange. Sinds 1973 is hier het Nationaal IJzermijnmuseum ondergebracht in de tunnels van de mijnen Kirchberg en Walert. Met een treintje worden de bezoekers over het spoorlijn door de mijn getransporteerd. Tijdens je bezoek leer je alles over de barre omstandigheden waarin de mijnwerkers moesten werken. Een tour door het museum duurt twee uur.

Een bezoek aan Esch-sur-Alzette

Esch-sur-Alzette is de tweede stad van Luxemburg. De stad kent een bewogen geschiedenis en dankt zijn ontwikkeling vooral aan de ijzer- en staalindustrie. Er valt hier genoeg te ontdekken, zeker op cultureel gebied. Toch is Esch-sur-Alzette niet heel bekend bij veel mensen. In 2022 was de stad ‘European Capital of Culture’, dus er wordt geïnvesteerd om meer toeristen te trekken. De belangrijkste bezienswaardigheid is de wijk Belval. Vroeger draaiden hier de hoogovens op volle toeren, tegenwoordig is het een bruisende wijk met een industriële uitstraling. De Universiteit van Luxemburg is hierheen verhuisd en er werden een winkelcentrum, bioscoop, hotel en restaurants geopend om de wijk meer dynamiek te geven. Twee voormalige hoogovens trekken de aandacht, waarvan je er één kunt bezoeken. Wanneer je 180 traptreden beklimt heb je een geweldig uitzicht over de stad. Leer Esch-sur-Alzette kennen via de architectuurwandeling die je meeneemt langs het erfgoed van de stad of breng een bezoek aan het Nationaal Verzetsmuseum. Drink een biertje tussen de locals bij Café Pitcher en ga op het industriële terrein van de Kulturfabrik dineren en borrelen.

Nu de zware industrie is verdwenen, kunnen wandelaars en fietsers de Minett regio weer ontdekken. Er zijn talloze korte en lange wandelroutes uitgezet. De langste is de Minett Trail, een wandelroute van 90 kilometer dwars door de regio. Het is mogelijk om enkele etappes van deze trail te wandelen, maar er zijn ook nog talloze andere kortere wandelroutes door natuurreservaten en gemeenten van het zuiden van Luxemburg.

Minett Trail

De Minett Trail laat je kennis maken met de unieke combinatie tussen het industriële erfgoed en de bijzondere natuur van het zuiden van Luxemburg. Deze wandelroute wordt onderverdeeld in 12 verschillende etappes die je in 11 dagen kunt wandelen. Je wandelt door kleine dorpjes, ontdekt in de grotere steden de invloed van de staalindustrie en geniet van de ongerepte natuur. Een groot deel van de wandelroute gaat door de verschillende natuurreservaten waar je de sporen van de voormalige mijnbouw kunt bewonderen. Onderweg zie je bijzondere bloemen en planten en wellicht zie je een grote verscheidenheid aan diersoorten. Ook het landschap varieert steeds. Van rode rotswanden tot weiden en van moerasgebieden tot dichte bossen. Op iedere etappe vind je daarnaast unieke locaties waar je kunt slapen. Daarover lees je hieronder meer.

Natuurreservaat Ellergronn

Het voormalige mijnbouwgebied Kazebierg was een belangrijk mijnbouwgebied in Luxemburg. Hier stond onder meer de Cockerill-mijn. Onder de grond was een uitgebreid netwerk aan tunnels. Wanneer je door het natuurreservaat Ellergronn wandelt, zullen de vele kuilen in het landschap opvallen. Veel tunnels zijn deels ingestort en hebben het landschap gevormd. Toen de mijnen werden stilgelegd is besloten om het gebied terug te geven aan de natuur. Sindsdien is het gebied volledig veranderd en maakt het deel uit van de Europese Natura 2000. Tijdens een wandeling zul je door verschillende landschappen wandelen. Van bossen naar water, van roestkleurige wandelpaden met rode rotswanden naar prachtige uitzichtpunten. Het is zelfs mogelijk om sporen te ontdekken van de tijd dat Luxemburg nog bedekt was onder water. In het gesteente kun je nog schelpen ontdekken. Onderweg zul je ook sporen van de voormalige mijnbouw ontdekken. Je wandelt onder meer langs gesloten mijntunnels en roestige stalen masten. In het natuurgebied lopen verschillende wandelroutes die op kleur worden gesorteerd op thema. De routes starten bij het bezoekerscentrum Ellergronn.

Natuurreservaat Prënzebierg – Giele Botter

In het Minett Park Fond-de-Gras kun je een mooie wandeling maken door het natuurreservaat Prënzebierg – Giele Botter. Het is nauwelijks voor te stellen dat dit ooit één van de belangrijkste mijncentra van Luxemburg was. Tijdens de industrialisatie was het gebied kaal en kleurde het landschap rood. Tegenwoordig is het gebied veranderd in een rustige groene oase. Wandel over de wegen waar vroeger vrachtwagens het erts vervoerden. Onderweg loop je door dichte bossen, met mos bedekte terrils, droge graslandschappen, vijvers en wetlands. De Giele Botter is een terrasvormige krater met een panoramisch uitzicht. Waar ooit hard werd gewerkt, heerst nu een ijzige stilte. Maar het is niet alleen maar mijngeschiedenis wat je in dit natuurgebied kunt ontdekken. Op de Titelberg vind je de restanten van een Keltische nederzetting uit de 1e eeuw voor Christus. Het heeft er alle schijn van dit de voornaamste nederzetting was van de stam van de Treveri. Later werd Trier hun hoofdstad. De Romeinen hebben de nederzetting flink ontruimd, dus je ziet hier alleen kelders en putten.

Natuurreservaat Haard-Hesselsbierg-Staebierg

Met een oppervlakte van 600 hectare is het natuurreservaat Haard-Hesselberg-Staebierg het grootste natuurgebied van Luxemburg. Vroeger stond het gebied bekend als Kazebierg en werd hier ijzererts gedolven in de dagmijnen. Toen de mijnen werden gesloten was er weinig over van het landschap. Het was slechts een maanlandschap met rode aarde. In 1994 werd het gebied officieel uitgeroepen tot natuurreservaat. De kracht van de natuur is hier duidelijk waarneembaar. Stukje bij beetje heeft de natuur het gebied terug weten te veroveren. De rotsige grond heeft plaatsgemaakt voor verschillende natuurlijke habitats. Er is een grote variatie aan bloemen- en plantensoorten, waaronder enkele zeldzame orchideeënsoorten. Ook vlinders, vogels, vleermuizen, reptielen en insecten zijn weer teruggekeerd. Ontdek de unieke natuur Haard-Hesselsbierg-Staebierg door middel van verschillende wandelpaden. Sporen van de industrie zijn nog altijd zichtbaar. Aan de rand van een steile rotswand staat nog een ‘Humpen’. Dit waren kiepcontainers die werden gevuld met vloeibare slak. De Humpen vertrokken per spoor vanuit de ijzerfabriek van Dudelange en aan de rand van het Haard-plateau werd de slak gedeponeerd. Tegenwoordig is de Humpen een mooie plek om te genieten van het uitzicht over het natuurreservaat.

Of je nu de Minett Trail wandelt of niet, bij iedere etappe heb je de mogelijkheid om te overnachten op unieke locaties. Deze locaties worden ‘Kabaischers’ genoemd. Verschillende kunstenaars en architecten hebben samengewerkt om deze unieke slaapplaatsen mogelijk te maken. In totaal zijn er momenteel 11 unieke locaties. Denk hierbij aan een klein sprookjeskasteel, een oud basisschoolgebouw of een slaapcoupé van een trein. Zelf hebben we overnacht in een ‘Floater’ in Dudelange. Een kleine accommodatie op het water nabij een watertoren en van alle gemakken voorzien.

In Bascherage hebben we overnacht bij De BrauHotel. Dit moderne hotel met 55 kamers is gevestigd tegenover de brouwerij waar de biermerken Bofferding en Battin worden gebrouwen. Het is mogelijk om een rondleiding te krijgen door de brouwerij en zelfs je eigen bier te brouwen. Maar je kunt hier natuurlijk ook gewoon biertjes proeven tijdens een diner.

Disclaimer: Mijn reis naar de Minett Regio is tot stand gekomen in samenwerking met Visit Luxembourg. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.