Berg Nemrut, absoluut hoogtepunt van Turkije

De geschiedenis van Turkije gaat ver terug. Veel grote beschavingen zijn hier opgekomen en later weer onderuit gegaan. Iedere beschaving liet hun sporen achter. Denk hierbij aan bekende plaatsen zoals Efeze, Troje of Hierapolis-Pamukkale. Iets minder bekend zijn de historische plaatsen in de regio Zuidoost-Anatolië. In deze regio tref je veel historie aan. Niet voor niets wordt Zuidoost-Anatolië beschouwd als ‘de wieg der beschavingen’. De antieke stad Zeugma, het oudste tempelcomplex ter wereld Göbekli Tepe of één van de oudste steden ter wereld; Harran. En dan is er dus nog Nemrut Dağı, oftewel Berg Nemrut.

Grafheuvel van koning Antiochus

Nemrut Dağı is de naam van de kegelvormige bergtop. Met een hoogte van 2150 meter rijst het boven de omgeving uit. De top van de berg is de locatie van een bijzondere grafkamer. Toen het rijk van Alexander de Grote uiteenviel, was Kommagene één van de koninkrijken die werden gevormd. Deze bestond van 162 voor Christus tot 72 na Christus. De heersers van Kommagene lieten enkele bijzondere graftempels na. De meest bijzondere grafheuvel is van koning Antiochus I. Hij werd in 98 voor Christus koning en wilde de Griekse invloed van zijn rijk vergroten. Allereerst bouwde hij een grafmonument voor zijn vader in Arsamea. Daarna liet hij een gigantische grafkamer voor zichzelf bouwen. Verborgen in de berg met daarboven enkele kolossale beelden van Griekse, Perzische en Armeense goden en godinnen. Antiochus geloofde dat zijn ziel na zijn dood zou zetelen naast Zeus-Oromasdes. Daarom plaatste hij ook een gigantisch beeld van zichzelf tussen de andere goden. Zijn inscriptie luidt: ‘Ik, Antiochus, heb ervoor gezorgd dat dit monument werd opgericht ter nagedachtenis aan mijn eigen glorie en die van de goden’. Antiochus stierf rond 31 voor Christus en werd in zijn onvoltooide graf bijgezet.

Kolossale beelden

Het meest bijzondere van de grafheuvel zijn de kolossale stenen beelden. Koning Antiochus liet op zo’n 2000 meter hoogte een gigantisch beeld van zichzelf maken. Zijn beeld werd geflankeerd door leeuwen, adelaars en verschillende Griekse, Perzische en Armeense goden. Onder meer Zeus, Heracles, Artagnes, Ares, Oromasdes, Apollo, Mithras, Helios en Hermes flankeren het beeld van Antiochus. Alle beelden zijn zo’n 8 tot 10 meter hoog en hadden oorspronkelijk de namen in het gesteente gegraveerd. De beelden waren zo uitgehakt dat de figuren op een stoel zaten. Doordat de regio in het verleden regelmatig getroffen is door aardbevingen, zijn ze uit elkaar gevallen. De hoofden en ledematen van de beelden zijn van de romp afgevallen en liggen verspreid over het terrein. Het westelijke terras wordt gezien als de heiligste plaats van de berg. Vanaf hier kijk je neer op het landschap van Mesopotamië, de bakermat van onze beschaving. Het oostelijk terras heeft dezelfde beelden, maar hier is de schade aan de beelden een stuk groter. Hier is wel een stenen plaat te zien van een leeuw omringd door negentien sterren. Dit zou de oudste horoscoop ter wereld kunnen zijn en zou een indicatie kunnen zijn wanneer er begonnen is aan de bouw van deze tempel.

Ontdekking van de beelden

De grafheuvel was lange tijd verlaten en moeilijk te bereiken. Hoewel er veel ontdekkingsreizigers in de regio zijn geweest, werd Berg Nemrut pas in 1881 ontdekt. Al wist de lokale bevolking wel al van het bestaan van de berg met de beelden. Het was de Duitse ingenieur Karl Sester die als eerste westerling de graftombe en de beelden ontdekte. Na de ontdekking begon het eerste onderzoek naar de berg. Grootschalig onderzoek vond pas plaats na de Tweede Wereldoorlog. Diverse archeologen zijn naar het gebied gegaan om de oorsprong van Berg Nemrut te ontdekken. De grafkamer is tot op heden nog niet ontdekt. Wetenschappers vermoeden dat koning Antiochus hier begraven ligt. Archeologen denken dat de vondst van de tombe net zo belangrijk zou kunnen zijn als die van de Egyptische farao’s.

Werelderfgoedlijst van de UNESCO

Berg Nemrut is één van de vele locaties in Turkije die op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO staan. Deze organisatie is opgericht door de Verenigde Naties en heeft als doel om de armoede uit te roeien en de cultuur- en natuurerfgoed te beschermen. Locaties die op de Werelderfgoedlijst staan worden gezien als een cultureel of natuurlijk erfgoed dat onvervangbaar is. Locaties die ten koste van alles bewaard moeten blijven. Sinds 1987 staat Berg Nemrut op de Werelderfgoedlijst. De beelden worden gezien als een van de meest ambitieuze constructies uit de antieke wereld. Er is gebruik gemaakt van hoogwaardige technologie in die tijd die nergens anders te zien was. Daarnaast weerspiegelen ze de dubbele culturele achtergrond van het koninkrijk Commagene omdat ze geïnspireerd zijn op Perzische, Hellenistische en Anatolische mythologieën.

Je kunt Nemrut Dağı op eigen houtje of een georganiseerde tour bezoeken. Als je met een (huur)auto bent, kan ik het ten zeerste aanraden om op eigen gelegenheid de berg te bezoeken. Nemrut Dağı is vanaf 4.00 geopend tot de zon weer ondergaat. Je kunt deze bijzondere bestemming overdag bezoeken, maar de meeste mensen kiezen ervoor om de zonsopkomst en/of zonsondergang te bewonderen. Zelf kozen we ervoor om zowel de zonsondergang als de zonsopkomst te bekijken.

Zonsondergang

Rond 16.45 rijden wij vanuit ons hotel de berg omhoog. We komen aan bij een grote parkeerplaats. Hier moeten we even stoppen zodat we kaartjes kunnen kopen. Waar grote bussen hier moeten blijven staan, kunnen wij met de auto nog verder omhoog rijden. Aan het einde van de weg is een tweede parkeerplaats. Hierna moet je te voet verder. Er gaan twee paden omhoog. Voor de zonsondergang kun je het beste het linker pad omhoog wandelen. Het zijn flink wat traptreden omhoog, je doet hier ongeveer een kwartier tot 20 minuten over.

Eenmaal boven sta ik voor het eerst oog in oog met de gigantische beelden. Niet veel later komt ook mijn moeder boven en de tranen schieten spontaan in haar ogen. Deze plek is zo uniek, dat we er beiden geëmotioneerd van raken. Het licht is momenteel perfect voor het westelijke terras. Aan de andere zijde staan de beelden inmiddels in de schaduw en zijn ze een stuk minder fotogeniek. Dit is de reden waarom je eigenlijk twee maal de berg op zou moeten gaan. Een nadeel aan zonsondergang is de drukte. Veel mensen wachten op de westelijke terras tot de zon onder gaat. De zonsondergang is mooi, maar het licht op de beelden wordt door de harde schaduwen niet heel fotogeniek. Zodra de zon onder is, wordt iedereen verzocht om de berg te verlaten. Het wordt snel donker en men wil dat iedereen op tijd weer beneden is.

Zonsopkomst

Het is een korte nacht, want om 3.30 gaat de wekker alweer. We willen ditmaal op tijd zijn voor de zonsopkomst. In het pikkedonker rijden we opnieuw de berg op. Het is nog relatief rustig bij de kassa, dus de tickets zijn snel gekocht. Daarna rijden we door naar de parkeerplaats. Ik heb inmiddels geleerd van de vorige dag en heb een lange broek en een warme trui aan. Met de koude wind heb je die namelijk wel nodig. Voor de zonsopkomst wordt aangeraden om via de rechterzijde omhoog te wandelen zodat je direct bij het juiste terras aankomt. De horizon begint inmiddels oranje te kleuren, dus ik zoek een mooi plekje op. Langzaam maar zeker komen er steeds meer en meer mensen de berg op. Het is dus verstandig om op tijd boven te zijn, zodat je een goede plek hebt.

En dan laat de zon zich zien achter de bergen en wordt de grafheuvel verlicht. Omdat een deel van de beelden nog altijd wordt bedekt door een harde schaduw, vind ik dit moment nog niet heel fotogeniek. Daarom wachten we tot de beelden volledig verlicht zijn. Inmiddels beginnen de eerste mensen de berg alweer te verlaten. Dit zijn vooral de mensen die met een bustour zijn gekomen en weer op tijd weg moeten. Niet veel later zijn alle mensen vertrokken en staan we nog met z’n tweeën op de berg. Vooral dit moment is uniek en maakt indruk op me. Aangezien het mijn verjaardag is en we een fles raki mee hebben genomen, proosten we op dit bijzondere moment. We moeten er zelf een beetje om lachen. Het is 6.00 in de ochtend en wij drinken een glaasje raki op mijn verjaardag tussen de iconische beelden van Berg Nemrut. Wie kan dat nou zeggen?

Het licht wordt steeds beter en beter en deze locatie wordt alsmaar fotogenieker. We kunnen ongestoord foto’s blijven maken, want we zijn helemaal alleen. Bijna helemaal alleen. De beveiliger is even komen kijken en ziet ons nog steeds staan. Hij begint te lachen en probeert in gebrekkig Engels een praatje met ons te maken. We worden zelfs uitgenodigd voor een kopje thee. Dit is de Turkse gastvriendelijkheid ten top.

We zijn inmiddels al ruim 3,5 uur op de berg. We besluiten om nog even naar de andere zijde van de berg te lopen zodat we ook dit terras kunnen fotograferen. Nog altijd zijn we helemaal alleen. Ook aan de andere zijde blijven we nog een uur fotograferen alvorens we terug naar de auto lopen.

Met het openbaar vervoer is het niet geheel makkelijk om Berg Nemrut te bereiken. Er is namelijk geen openbaar vervoer dat tot de ingang van de berg rijdt. Daarom is het verstandig om een (huur)auto te hebben. Zeker als je de zonsopkomst wil bewonderen. Vanuit de grote steden Adıyaman, Malatya of Diyarbakır is Berg Nemrut eenvoudig te bereiken met de auto. Wij zijn vanuit Diyarbakır in ongeveer drie uur naar Berg Nemrut gereden. De wegen zijn prima en je kunt nog eventueel een tussenstop maken in Takoran Vadisi. Mocht je zelf geen auto ter beschikking hebben, is het verstandig om een georganiseerde tour te boeken. Karadut ligt op 10 kilometer afstand van de berg. Vanuit hier kun je hiken naar de bergtop.

Aangezien wij niet al te lang wilden rijden naar Berg Nemrut, kozen wij ervoor om in Karadut te overnachten bij Hotel Euphrat Nemrut. Dit hotel ligt aan de voet van de berg, op 9 kilometer afstand van de bergtop. Het personeel is zeer vriendelijk en spreekt Engels. Ze helpen je graag om naar de top van Berg Nemrut te komen. Vraag ook zeker bij het personeel voor een route in de vallei van Nemrut Dagi. Het personeel tipte ons namelijk om door de vallei te rijden, waar je nog veel meer historische vindplaatsen kunt bewonderen. De kamers zijn eenvoudig maar schoon. Er is een buitenzwembad en je kunt er ontbijten en dineren.

In 2022 maakte ik een indrukwekkende reis door Zuidoost-Anatolië. Deze regio is totaal niet te vergelijken met de toeristische regio’s zoals de Egeïsche Kust of de Turkse Rivièra. Hier lijkt de tijd stil te hebben gestaan en kun je ervaren hoe Turkije er tientallen jaren geleden er ongeveer uitzag. Zuidoost-Anatolië is een regio met unieke steden met ieder een eigen karakter. Zo bezocht ik onder meer de steden Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin, Diyarbakir en Halfeti. Ook qua historie valt er veel te ontdekken. Zuidoost-Anatolië wordt gezien als de wieg der beschaving. Zeugma, Göbekli Tepe, Harran, Pirin en Berg Nemrut zijn slechte enkele voorbeelden van historische plekken in deze regio. Wie deze regio wil ontdekken moet zeker twee weken uittrekken om alle hoogtepunten te bezoeken. Ik kan het alleen maar aanraden om dit deel van Turkije te bezoeken.