Ontdek het verborgen Portugal: De Aldeias Históricas

De Aldeias Históricas de Portugal is een netwerk van 12 historische dorpen in de Centro-regio van Portugal. Dit initiatief werd in 1991 opgericht door de Portugese overheid. Het doel was om de leegloop van deze regio tegen te gaan en het cultureel erfgoed te behouden. Veel dorpen hebben een lange geschiedenis die teruggaat tot de Middeleeuwen en ze zijn van strategisch belang geweest in de verdediging van Portugal. Sinds het initiatief zijn de dorpen gerestaureerd en hebben ze een ontwikkeling doorgemaakt op gebied van toerisme. Dankzij de ligging in een prachtig natuurgebied, zoals de Serra da Estrela, is de regio een perfecte bestemming voor liefhebbers van natuur en slow travel.

Verschillende dorpen zijn in de afgelopen jaren al uitgeroepen tot mooiste dorp van Portugal. Daarnaast is de regio uitgeroepen tot ‘Biosphere Tourism Destination’, omdat de dorpen bewust en verantwoord omgaan met de natuur.

Dit zijn de 12 dorpen

• Almeida
• Belmonte
• Castelo Mendo
• Castelo Novo
• Castelo Rodrigo
• Piódão
• Idanha-a-Velha
• Linhares da Beira
• Marialva
• Monsanto
• Sortelha
• Trancoso

Alle dorpen zijn gelegen op de toppen van heuvels, niet ver van de grens met Spanje. Dat is geen toeval, maar een strategische keuze. Vanaf grote hoogte kon de bevolking de regio verdedigen. Tegenwoordig bieden de dorpen een fantastisch uitzicht over de omgeving. Tijdens mijn korte reis door de Aldeias Históricas de Portugal heb ik een aantal dorpen kunnen bezoeken.

Sortelha, een middeleeuws sprookje

Sortelha is een van de best bewaarde middeleeuwse dorpen van Portugal en doet denken aan een openluchtmuseum. Het dorp ligt op een granieten heuvel en wordt omringd door imposante stadsmuren. Via de romaanse toegangspoort Porta da Vila wandel je de oude stad in. Kijk eens goed naar de stenen van de poort, want je ziet vrijwel op iedere steen inscripties. Volgens onze gids zijn dit Tempelierssymbolen of beschermende tekens die je vaak ziet in oude Portugese dorpen. Wandelend door de smalle straatjes kom je langs granieten huizen en eeuwenoude waterputten. Het leek alsof we het dorp helemaal voor onszelf hadden. Er wonen tegenwoordig nauwelijks nog mensen binnen de stadsmuren. De huizen worden tegenwoordig vooral verhuurd als vakantiewoning. Hooogtepunt is het kasteel van Sortelha, waar je wordt beloond met een panoramisch uitzicht over de ruige omgeving.

Monsanto, het ‘meest Portugese dorp’

Monsanto is misschien wel het meest bijzondere dorp van de Aldeias Históricas. Dit heeft het dorp te danken aan de ligging en de unieke architectuur. De huizen van Monsanto zijn letterlijk gebouwd op, tussen en onder gigantische granietblokken. Zo heeft de ‘Casa de Uma Só Telha’ een enorme rots als een dak. In 1938 werd het zelfs uitgeroepen tot het “meest Portugese dorp van Portugal” vanwege zijn authenticiteit en het behoud van tradities. Een hoogtepunt van Monsanto is de ruïnes van het kasteel. Vanaf de kasteelmuren word je beloond met een panoramisch uitzicht over het landschap.

Belmonte, erfgoed van ontdekkingsreizigers en een Joodse gemeenschap

Belmonte heeft een rijke geschiedenis. De kerken, synagogen en de restanten van een Romeinse villa geven dit goed weer. Dit dorp is de geboorteplaats van Pedro Álvarez Cabral, de ontdekkingsreiziger die in 1500 Brazilië ontdekte. Het middeleeuwse kasteel van Belmonte behoorde toe aan zijn familie en biedt een uitzicht over de Serra da Estrela. In de 15e en 16e eeuw bood Cabral onderdak aan de Joden die uit Castilië werden gejaagd. Belmonte heeft een van de oudste Joodse gemeenschappen van Portugal. Wil je meer te weten komen over de Joodse gemeenschap, dan kun je de Synagoge Beit Eliahu en het Joods Museum bezoeken.

Piódão, het ‘blauwe dorp’ in de bergen

Piódão ligt verscholen in de Serra do Açor en is misschien wel het meest fotogenieke dorp van de Aldeias Históricas. Het dorp is gebouwd op verschillende groene terrassen tegen een helling. De huizen zijn gebouwd van leisteen en de blauwe accenten op ramen en deuren geven het dorp een authentiek karakter. Op het dorpsplein valt de Igreja Matriz de Piódão op vanwege de opvallende witte gevel. Rondom het dorp zijn verschillende uitzichtpunten die je via korte wandelroutes kan bereiken. Ik kan wel begrijpen waarom Piódão het ‘schilderachtige dorp van Portugal’ wordt genoemd. Door de afgelegen ligging van het dorp, was dit de perfecte schuilplaats voor mensen die op de vlucht waren voor de justitie.

Naast de prachtige dorpen zijn er ook tal van activiteiten die je kunt doen in de Aldeias Históricas. Buiten de dorpen wacht namelijk de rustgevende natuur op je. De Serra da Estrela, met de hoogste berg van Portugal, biedt prachtige wandelroutes door de ongerepte landschappen. In de winter kun je hier zelfs skiën.

Voor wie de lokale cultuur wil ontdekken, zijn er verschillende culturele workshops en ervaringen te beleven. Wat dacht je bijvoorbeeld van een traditionele mandenworkshop, waar je leert hoe je de beroemde bracejo-manden maakt? Het ziet er allemaal makkelijker uit dan het uiteindelijk lijkt, want ik had behoorlijk wat moeite om netjes te werken. Hopelijk lukt het jou beter om netjes te werken. Of ga een dag meedraaien met een herder en leren hoe het traditionele leven op het platteland eruit ziet. Zo ervaar je echt meedoen met de lokale bevolking en ga je mee in het ritme van het traditionele leven van de regio.

Geniet van een wijnproeverij en kom meer te weten over het proces van de wijnproductie. Maar vergeet vooral niet te genieten van de lokale gastronomie. Proef de heerlijke kazen, worsten, wilde gerechten en verse producten die het hart van Portugal vertegenwoordigen.

Vlieg met Transavia naar Porto, Lissabon of Madrid en reis daarna met de auto verder naar Centraal-Portugal. Houd er rekening mee dat de dorpen afgelegen liggen en niet dicht bij elkaar gelegen zijn. De afstand tussen Marialva en Idanha-a-Velha is bijvoorbeeld ruim 140 kilometer. Met het openbaar vervoer zijn de dorpen lastig of zelfs helemaal niet te bereiken. Een huurauto is daarom onmisbaar. Als je alle dorpen wil bezoeken, moet je zeker zo’n 4 dagen uittrekken.

Ik mocht tijdens mijn ontdekkingstocht overnachten bij TheVagar Countryhouse in Belmonte. TheVagar Countryhouse is precies de accommodatie die je in de Aldeias Históricas zou verwachten. Gelegen in het hart van de Serra da Estrela en omgeven door natuurlijke schoonheid. Hier kun je ontsnappen aan de drukte van alledag. Normaal ben ik op reis van ‘s ochtends tot ‘s avonds altijd bezig. Bij TheVagar heb ik mezelf eens compleet in de ontspanmodus gezet.

TheVagar Countryhouse beschikt over zes suites. Comfortabele kamers met open haard, een mooi balkon en voorzien van alle gemakken. Sinds 2025 staan er drie shelters op de top van de Serra da Esperança. De berghutten zijn een oase van rust en de perfecte plek om volledig te onthaasten. Iedere shelter heeft een privé hottub, open haard, airconditioning en is geschikt voor twee mensen.

De eigenaren Marta en André en het personeel zijn uiterst gastvrij en laten je thuis voelen. Het ontbijt en het avondeten bestaat uit regionale producten en kan worden gegeten in de gemeenschappelijke ruimte, buiten op het terras of in je slaapkamer of shelter. ‘s Middags is er thee en kun je zelfgebakken cake proeven, ‘s avonds kun je met een wijntje bij de open haard zitten. Laat jezelf verwennen met een ontspannende massage, doe mee aan yogalessen of neem een aromatisch bad of een ijsbad. Met André kun je een jeeptour doen, wandel over de wandelpaden rondom de Serra da Esperança of relax aan het zwembad.

Of je nu wilt verdwalen in de charmante straatjes, de natuur inademt op een bergwandeling, of jezelf onderdompelt in de lokale cultuur, de Aldeias Históricas de Portugal bieden een reis naar een authentiek stukje Portugal dat je niet snel zult vergeten.

Disclaimer: Mijn reis naar Centraal-Portugal is tot stand gekomen in samenwerking met Aldeias Históricas de Portugal en Turismo de Portugal. Alles wat je in dit artikel leest is mijn persoonlijke mening/ervaring.